Uçmayı başaran ilk araçlar uçaklar değil. Bugün bunu hepimiz biliyoruz. Bir cismin havaya
yükselebilmesi için havadan daha hafif olması gerektiği ve sıcak havanın da soğuk havadan
daha hafif olduğu düşüncesinden yola çıkarak balonu bulanlar, Fransız Etienne ve Joseph
Montogolfier Kardeşler oldu. Montgolfier Kardeşler, ipek bir balonu sıcak havayla doldurdular,
sonra bunu serbest bıraktıklarında balonun yükseldiğini gördüler. Bununla ilgili birçok
deneyleryaptılar. 5 Haziran 1783′te de ilk sıcak hava balonunu uçurmayı başardılar. Bu balon,
insanın uçurduğu ilk araçtı ve 2,5 km yol almıştı.
Balonların yönlendirilmesi kolay değil. Bu nedenle havacılık tarihinde yerlerini zaman içinde
uçaklara bıraktılar. Bugün de balonla uçmanın güçlüklerinden biri, balona yön vermek.
Ayrıca, bir sıcak hava balonu rüzgarın hızına bağlı olarak uçar. Bununla birlikte uçmanın
en basit yöntemlerinden biridir.
Sıcak hava balonlarının çalışması çok basit bir ilkeye dayanıyor: Sıcak hava ısınınca yükselir.
Günümüzde ki balonlar bu basit ilkeye göre tasarlanıyor. Balon ana gövdesini oluşturan ve
yanmaz kumaşlardan yapılan kısmın içi sıcak havayla dolduruluyor. Balonun ana
gövdesinin altında, yolcuların ve havayı ısıtmaya yarayan yakıtın yer aldığı bir sepet bulunuyor.
Gövdenin tepesinde yer alan ve paraşüt valfı olarak adlandırılan bir delikle, balonun içindeki
hava kontrol edilebiliyor. Yolcu sepetinin üzerinde bulunan havayı ısıtan mekanizmanın
ateşleyici bölümü ve deliği açıp kapatmaya yarayan ipler yardımıyla, balonun alçalıp
yükselmesi sağlanıyor. Balonun yükselmesi istendiğinde, ateşleyiciyi çalıştıran ip çekiliyor
ve ateş balonun gövdesindeki havayı ısıtarak yükselmesine neden oluyor. Eğer balonun
alçalması istenirse, tepedeki deliği kontrol eden ip yardımıyla delik açılıyor ve sıcak havanın
balonun tepesinden uçup gitmesine izin veriliyor. Gövdesindeki hava soğuyunca balon
yeniden alçalmaya başlıyor. Balon yalnızca aşağı ve yukarı doğru hareket edebiliyorsa
bir balon nasıl ilerliyor diye sorabilirsiniz. Bu sorunun yanıtı rüzgarda gizli. Balona yön veren
şey, rüzgar. Atmosferin farklı yüksekliklerinde rüzgarlar farklı yönlere eserler. Balonu
yönlendiren kişi alçalarak ya da yükselerek gitmek istediği yöne doğru esen bir rüzgar
yakalamaya çalışır. Çok usta balon pilotları bile sıcak hava balonlarını tam anlamıyla kontrol
edemez. Kimi zaman rüzgarlar istenmeyen yönden esebilir. Bu nedenle genelde ekipten
birinin balonu yerden bir otomobille izlemesi ve nereye indiğini kontrol etmesi daha
güvenli olur. Bunun yanında uçuştan önce hava durumunun kontrol edilerek ve rüzgarların
yönlerinin saptanması ve esiş hızlarının ölçülmesi de gerekir.
Sıcak hava balonları geçmişte keşif, gözetleme ve askeri görevlere hizmet etmişt.
Günümüzdeyse daha çok turistik amaçlarla kullanılıyor. Havada huzurlu ve sakin bir
uçuş yapmak için, çevre güzelliklerinin tadına varmak isteyenler için, balonlar çok uygun.
Ülkemizde sadece Kapadokya gibi turistik bölgelerde balon gezileri sıkça yapılıyor.
BEKİR SEZER
